Page 223 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

özelliklerini sıralamaktadır: Ruhun daha zor olduğu tespitini yapmakta,
zâtî, nûrânî bir cevher olduğunu, bunun nedeninin de insanın ruhî ve
“hayatın, hareket ve faaliyetin, saflığın, aklî kuvvetlerinin nefsânî arzularla
yüceliğin, canlılık ve temizliğin kaynağı” boyanıp bulanmasına bağlamaktadır.
bulunduğunu ifade etmektedir. İnsanı Nitekim “Şehvetlerine (aşırı isteklerine)
meydana getiren ikinci cevherin cisim kapılmak, gazablanmak ve şeytana uymak,
yani beden olduğunu belirttikten nefsin başlıca meşgalesidir. Daima bedenin
sonra “kesâfet, kesret, terkib, kadûret hizmetiyle meşguldür. Bu sebeple insan,
(bulanıklık), ölüm, donukluk, uyuşukluk” kuds ve taharet âleminden yüz çevirmiş
biçiminde bu cevherin yani bedenin olduğundan ve nefsânî arzularına dalmış
özelliklerini sıralamaktadır. Hemen bulunduğunda, nefsânî ve ruhânî hastalıklara
sonra da bu özelliklerin bedenden hiç yakalanır.”şeklindeki tespitleriyle nefsin
ayrılmadıklarına dikkat çekmektedir. kötü şeylerle meşgul olup temiz ve
iyi şeylerden yüz çevirmesi nedeniyle
Cendî, bedenin ve ruhun gıdalarını
“Bedenin kuvvet ve bekâsı, hayatiyeti, beslenme, bir takım mânevî hastalık olduğunu
gıda alma ve içme ile olduğu ve ilaçlar, söyledikten sonra bu mânevî hastalıkları
macunlar ve tiryaklar bedene yararlı olduğu şöyle saymaktadır:
gibi ruhun gıdası, hayatı ve kuvveti de ilim ve İç sıkıntısı (bugün buna stres diyoruz),
mârifet edinmekledir. Salih ameller işlemektir. kasavet, atılganlık, küfre kayma, inadcılık,
Güzel ahlâk sahibi olmak ve şerefli melekelerle şirke sapma, şüphelere, vesveselere kapılma,
bezenmektir.”şeklinde ta’dat etmektedir. perdelenme, gaflet ve tembellik, korkaklık
Akabinde müellif tarafından beden ve tereddüd, ümitsizlik, cimrilik, hırs,
ruhun hastalıkları ve bunları kimlerin ibtilâ (maddî ve mânevî sıkıntı, dert),
tedavi ettikleri şöyle ifade edilmektedir: yalancılık, şehvet düşkünlüğü, gıybet,
“İnsandaki cismânî (beden) hastalıkları iftiracılık, iki yüzlülük, mücadelecilik,
arızaları, elem ve rahatsızlıkları olduğu inkarcılık, kibirlenme ve daha nicesi, ki
gibi, ruhun da (nefse bağlanmış bedene âdetâ hayvanlaşmış olan insanların çoğunda
tutulmuş olan ruhun da) rahatsızlıkları, şehvanî ve gadabî kuvvetlerin semeresi
elemleri, acıları, hastalıkları ve arazları olarak meydana gelir.
vardır Tabipler hekimler nefislerin, ervah Ahlâksızlıkların ve kötü huyların
ve akılların mütehassısı olan alimler de bu tamamının ruh ve beden arasındaki kötü
nefsânî/mânevî hastalıkları tedavi ederler. uyum ve kaynaşmadan (su-i imtizaç)
Bunların mütehassısı evvela peygamberlerdir. meydana geldiğini ancak bu durumun
Evliyâ, meşâyih, ilâhî hikmet erbabı da hak ruhî hastalıklara yol açtığını ifade eden
yolunda ilerlemenin hastalıklarını giderirler, müellif, bir defa daha ruhî hastalıkların
tedavi eylerler.”
tedavisinin bedenî hastalıkların
Cendî insanların nefisleri, ruhları tedavisinden daha zor olduğunun altını
ve akıllarını tedavi etmenin bedenî çizdikten sonra bunun nedenini “Çünkü
hastalıkları tedavi etmekten çok bedendeki hastalıklar hemen herkeste

221