Page 9 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı
P. 9
ANADOLU SELÇUKLU’DAN OSMANLI’YA
KONYA MEDRESELERİ
BİLGİN AYDIN
1071 ila 1073 yılları arasında Selçuklu müesseseleri olarak yaygınlık kazanmış;
hâkimiyetine giren Konya, XIII. yüzyıldan din, tıp ve astronomi ilimlerinin tahsilinin
Osmanlılar’ın sonuna kadar Anadolu’nun en yanısıra yönetici elitin de yetişmesine katkıda
önemli kültür ve medeniyet merkezlerinden bulunmuştur. Selçuklu veziri Nizamülmülk
biri olarak varlığını sürdürmüştür. Selçuklu Bağdat’ta kurduğu Nizamiye medreseleri ile
başkenti olarak en canlı dönemini XIII. İslam eğitim anlayışında yeni bir çığır açmış
yüzyılın ortalarında yaşamış olan Konya’nın ve daha sonra medreseler Selçuklu hâkimiyeti
nüfusu bu dönemde 60.000 olarak tahmin altındaki bölgelerde hızla yayılmıştır.
edilmektedir. Konya’da XIII-XV. yüzyılda Anadolu’da ise ilk medreseler XII. yüzyıl
18 medresenin varlığı tespit edilmiştir. XIII. ortalarından itibaren kurulmaya başlamıştır.
asır Anadolu şehirleri arasında Konya, Sivas Medrese sisteminin halkın eğitimi ve
ve Kayseri en gelişmiş şehir merkezleri idi. yönetici elitin yetişmesindeki yeri dolayısıyla,
Bir ticaret şehri olarak XIII. yüzyılda inkişaf Anadolu’nun fethinden sonra Selçuklular ve
etmiş olan Sivas’ın nüfusu Khulkokonlyle’in daha sonra beylikler tarafından büyük şehir
tahminine göre 120.000 civarında idi. Bu merkezlerinde pek çok medrese kurulmuştu.
dönemde Sivas’ta 4 medrese yaptırılmıştır. Bu şehirler önemli kültür merkezleri olarak
Kayseri’de ise 4 Selçuklu medresesi gelişmiş, eğitim ve öğretim merkezleri haline
bulunuyordu. XIII. yüzyıl Anadolu’sunda gelmişti.
yukarıda adı geçen şehirler dışında Erzurum, XIII. yüzyılda Anadolu medreseleri arasında
Erzincan, Harput, Amasya, Tokat, Niğde, İslam hukuku, tıp, hadis, heyet ve astronomi
Niksar, Kırşehir, Ankara, Aksaray gibi ikinci eğitimi veren ihtisas medreseleri de
derecede büyük ticaret ve sanayi şehirleri mevcuttu. Konya’daki İnce Minareli Medrese
de dikkate değer bir gelişme göstermişti. hadis, Sırçalı Medrese fıkıh, Kayseri’deki
Sanayi ve ticaret merkezleri olan şehirler Çifte Medrese tıp, Kırşehir Cacabey ve
bireysel sermaye birikimi dolayısıyla vakıf Kütahya’daki Vacidiye medreseleri astronomi
olarak yaptırılan pek çok tesisin de merkezi öğretiminin yapıldığı ihtisas medreseleriydi.
durumundaydı. Medreselerin en önemlileri de
büyük şehir merkezlerinde kurulmuştu. XIII. ve XIV. yüzyılda Anadolu Selçukluları
ile diğer Türkmen beyliklerinde üst yönetim
Medreseler, Büyük Selçuklular’ın hâkimiyeti müesseselerine hakim olan zümrelerin
döneminde bütün İslam dünyasında neredeyse tamamı medrese menşelidir.
eğitim sisteminin kurumsallaşmış merkezi
Konya İnce Mimareli Medrese Rölevesi, Mahmut Akok, 1964 Ankara
7
