Page 16 - Dârülmülk Konya Dergisi 2023 3. Sayı

Darü’l-mülk-i Kadîm ve Şehr-i yan edip Konya’ya hâkim olmuşlar, bilâhire
Îmân Yıldırım Beyazıt, yıldırım gibi yetişip ‘dâ-
rül’l-mülk-i Selçukiyan’ı yeniden almıştır.
Bu iki özellik Konya’yı anlatmaya başlarken
özellikle vurgulanmıştır. Hemen her şehir Evliya Çelebi’yi klasik bir tarih metni gibi
için buna benzer sıfatlar kullanır ve bunların okumak mümkün değildir. Böyle okunması
mutlaka bir anlamı vardır. Mesela Belgrad da yanlış olur. Gördüğü şehirlerin tarihini
dârü’l-cihad’dır; zira Macaristan serhatle- yazarken eli altındaki, bir kısmını bildiğimiz
rinde düşmanla savaşan ordunun kışlasıdır. kaynakları tenkit etmeden ve kendi öznel
Konya ise Türklerin Anadolu’daki devlet- bakışıyla yorumlayarak kullandığı açıktır.
lerinin ilk başkentidir ve bu unutulmamış, Buna sıkça halk anlatılarını ve kendi esprili
‘dârü’l-mülk-i kadîm’ ifadesiyle okuyucuya yorumlarını da ekler ve böylece karşımıza
da hatırlatılmıştır. Mevlânâ Celâleddin-i ‘neşeli’, ama birincil kaynak olma değeri ‘za-
Rûmî’nin babası Bahaeddin Veled ve daha yıf’ bir metin çıkar. Evliya Çelebi Seyahat-
pek çok âlim, Konya’nın sahip olduğu ilmî nâmesi’nden, kendisinden önceki dönemler
ve mistik değer de ‘şehr-i iman’ tanımlaması- için tarihi bir kaynak olarak yararlanırken
nın sebebi olmalıdır. ‘niçin böyle yazdığı’ konusunda dikkatlice
düşünmek ve ihtiyatlı olmak gerekir.
Çelebi’nin bütün şehir anlatımlarında sabit
olan metin planı Konya anlatımında da ge- Konya için çok da uzun sayılamayacak bu
çerlidir. Önce Hz. Âdem Aleyhisselam’dan tarihî bilgilerden sonra kendi klasik şablonu-
başlanıp şehrin tarihi anlatılır. Konya hak- na uyarak şehrin imaretlerini, cami ve mes-
kındaki oldukça özet bilgi, kullandığı bazı cidlerini, mektep ve medreselerini, tekke,
yazılı kaynaklar ve halk anlatılarına dayalı, çeşme, hamam... gibi donatılarını yazmaya
gerçeklikle ilişkisi bulanık bir anlatımdır. niyetlenmiş, başka şehirlerde de yaptığı gibi
Roma ve Bizans dönemleriyle ilgili birkaç başlıkları yazmış, ama bunların çoğunu boş
not, Âl-i Danişmend ve Âl-i Selçukiyan’ın bırakmış, bazılarında çok kısa bilgiler ver-
Mahan diyarından Rum’a, yani Anadolu’ya miştir. Buradan çıkarak, Evliya Çelebi’nin
gelişi, Selçukiler dönemine dair kısa bilgiler Konya’da uzun süre kalmadığı, kaldığı süre-
ve hicri 600’de Selçuklu hanedanının inkı- nin önemli bir kısmını da öve öve bitireme-
razı ve uygun bağlaçlarla Yıldırım Bayezid diği Meram’da geçirdiği sonucuna varabiliriz.
devrine kadar Osmanlı tarihine geçiş. Bun- Şehirle ilgili verdiği bilgilerin, mesela şehrin
dan sonra doğal bir süreçle ve hiç çatışmasız tarihiyle ilgili bilgilerin, şehrin ulema ve
bütün Konya ve civarı Osmanlı mülkü olmuş dervişanıyla ilgili kayıtların kitabî olduğu
sanılabilir. Elbette, bilinmediği için Hitit açıktır. Çelebi Kahire’de eserinin yazımını
Dönemi’nden bahsedilmesini beklemeyiz, tamamlarken yeterli kaynağa ulaşamamış
ama Moğol Dönemi’nden ve Karamanoğul- olmalıdır ki, Konya ile ilgili birçok teknik
larından hiç bahsedilmemesi, Evliya Çele- bilginin yeri boş bırakılarak yazılamamıştır.
bi’nin ‘Osmanlı’ kimliği ile ilgilidir. Sultan Yine de aradaki bilgilerden bilhassa Konya
Murad’ın Kosova’da şehit olduğu duyulunca ahalisinin tipolojik özellikleri, yeme içme
‘Konya ümeralarından Karamanoğulları’ is- alışkanlıkları ve lehçeleriyle ilgili bilgileri

15