Page 149 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

geometrinin tanımı ve mahiyeti, mekanın Konevî’nin temellükünde bulunan bir
boyutları, altı yön, yüzey, çizgi, nokta, diğer tıp eseri İbn Vahşiyye’nin Kitâbu’s-
üçgen vb. terimler ele alınmıştır. Kitabın Sümûm’udur. Zehirlerle ilgili iki ayrı
bu bölümü geometriye giriş mahiyetinde risalenin bir araya getirilmesiyle oluşturulan
olup ilgili terimler çeşitli şekiller üzerinden bu eser, döneminde kullanılan zehirlere
anlatılır. Geometriden sonra matematik dair bir el kitabı mahiyetindedir. Çeşitli
bölümünü ele alan Bîrûnî kitapta, dört yollarla etki eden zehirlerin sebep olduğu
işlem, cebir, sıfır, sayılar basamağı, Hint ölümlere değinen eserde; bakma ile öldüren
ve Hıtay hesapları vb. konulara yer şeyler, korkutan seslerin yol açtığı ölümler,
vermektedir. koklamak suretiyle öldüren zehirler,
yeme ve içme yoluyla öldüren şeyler,
dokunulduğunda öldüren zehirler ve zehirli
Tıp Eserleri hayvanların (yılan, akrep ve örümcek)

Sadreddin Konevî’nin bilimsel metinlere sokmaları sonucu gerçekleşen ölümler
dair okumalarında tıp ilmi en fazla yere hakkında bilgi verilmiştir.
sahip diğer bir alandır. Konevî’nin bu İbn Sînâ ’nın tıp alanında kaleme aldığı beş
alana dair okumaları oldukça zengin bir ciltlik en meşhur eseri el-Kânûn fi’t-tıbb’a
literatürü içermektedir. Bunlar arasında büyük ilgi gösteren Konevî bu eserin birden
kronoloji itibariyle ilk sırada yer alan eser fazla nüshasını kütüphanesine almıştır.
Sâbit b. Kurrâ’nın ez-Zahîre fî ʿilmi’t-tıb Ayrıca, hicri 621 yılında Fahreddin Râzî’nin
adlı eseridir. Hippokrates’in Aforizmaları (ö. 606/1210)Şerhu’l-Kânûn fi’t-tıb adlı eserini
ve Galenus’un De Sanitate Tuenda adlı bizzat kendisi istinsah etmiştir. Bu da
eserinden yararlanarak kaleme aldığı ez- demek oluyor ki Konevî gençlik yıllarından
Zahîre fî ʿilmi’t-tıb, İslam düşünce tarihinde itibaren kırk yıldan fazla bir süreçte İbn
tercüme faaliyetleri döneminin önemli Sînâ’nın bu eserini ve onun en meşhur
bilim insanlarından olan Sâbit b. Kurra’nın şerhlerinden olan Fahreddin Râzî şerhini
tıp alanındaki en meşhur eseridir. Girişte yıllarca kitaplığında tutmuştur.
bu eserin, “hastalığın tanımında ve tedavisi
bakımından tıp ilminde bilinmesi gereken Konevî’nin tıp ilmine dair okumalarında
her şeyi içeren bir kitap olduğunu” belirten modern tıbbî bilimlerde farmakoloji disiplinine
müellif ez-Zahîre’yi otuz bir bölüme (bab/ tekabül eden ve ilaçların yapımı, etki şekilleri,
makale) ayırmıştır. Konevî, Sabit b. yan etkileri, metabolizmaları, toksik etkileri
Kurrâ’nın eseri kadar hacimli olmasa da ve yeni ilaçların bulunması ile ilgili konuları
hastalıkların tedavisi konusunda başka ihtiva eden Akrâbâzîn türü müstakil eserler de
eserlere de yoğunlaşmış ve bu minvalde İbn yer kaplamaktadır. Onun temellükleri arasında
Sînâ’ya ait Risâle fî Hıfzı’s-sıhha, Makâle fî’l- bu kabilden üç müellifin eserine rastlanmıştır.
kelâm ale’l-ağziyye ve’l-edviyyeve el-Edviyetu’l- Bunlardan ikisinin müellifi zikredilmemekle
kalbiyye adlı risaleleri okumalarına dahil birlikte üçüncü metin İbn Melkâ Ebu’l-Berekât
etmiştir. el-Bağdâdî’nin Sıfatu Tiryâki Berşa’sâ (Kitâbu’l-
Akrâbâzîn) adlı eseridir.

147