Page 145 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

SADREDDİN KONEVÎ

MÜLKİYETİNDEKİ BİLİM

ESERLERİ ÜZERİNE BİR MÜTALAA

İBRAHİM HALİL AYTEN

XIII. yüzyılda vahdet-i vücud düşüncesinin mahlukat (yaratılanlar), felekler, madenler
en güçlü temsilcilerinden olan Sadreddin (mineroloji), bitkiler (botanik), hayvanlar
Konevî, Anadolu Selçuklu Konya’sında (zooloji) ve insan (ilmu’n-nefs) gibi beş ayrı
bilim ve düşünce tarihi açısından nerede makaleyi ihtiva etmektedir. Apollonius’un
durmaktadır? Bir başka açıdan sormak antik çağda Konevî’nin yaşadığı coğrafyada
gerekirse, bilim ve düşünce tarihi metinleri varlık göstermesi de ilginç bir husustur.
Sadreddin Konevî’nin dünyasında ne kadar Apollonius da onun gibi orta Anadolu’da
yer tutmaktadır? Bu sorulara odaklanan varlık kesbetmiştir; Niğde’de doğup
yazımızda, 665/1267 tarihinde kendi Nevşehir, Tarsus vb. şehirlerde yaşamış,
kaleminden çıkan Fihristu’l-kutub adlı Mısır gibi farklı bölgelere seyahatlerde
yazmadaki kitap listesinden hareketle, bazı bulunmuştur.
bilim eserlerinin Sadreddin Konevî’nin Konevî temellüğündeki fizik metinlerinde
dünyasında ne ifade ettiğini incelemeye en büyük paya, İbn Sînâ’nın (ö. 429/1037)
çalışacağız. Konevî’nin bu kitaplığı/ müellefatı ve bunlardan hareketle yazılan
kütüphanesi hakkında birçok çalışma eserler sahiptir. Bunların arasında yer alan
yapılmış ve onun temellük ettiği kitapların Risâle fî’l-Kuvveti’l-insâniyye ve idrâkatihâ
listesi hakkında bazı önemli bilgiler ortaya adlı eser insani nefsin güçlerine ve bu
çıkarılmıştır. Bu itibarla biz sadece fihristte güçlerden hareketle sahip olduğu idraklerine
yer alan bilim eserlerine odaklanmayı değinmektedir. Risâle fî enne’l-Kemmiyye
amaçlıyoruz.
leyset bi-cevher adlı eser; kemiyet (nicelik),
sıcaklık ve soğukluğun ve bunun gibi
Fizik/Doğa Felsefesi Eserleri bazı kategorilerin bir cevher olmadığını
tartışmaktadır. Risâle fî İhtilâfi’n-nâs fî emri’n-
Sadreddin Konevî’nin temellük ettiği fizik nefs ve emri’l-akl adlı eserini ise İbn Sînâ,
konulu eserlerden biri, Tyanalı Apollonius’un öğrencisi Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hüseyin
(Bâlinus) Sırru’l-halîka ve san‘atu’t-tabîa adlı b. Merzubân’ın kendisine sorduğu bir
ansiklopedik yapıtıdır. Eser, yaratıcı ve soruyu cevaplamak üzere kaleme almıştır.

Sadrettin Konevi Cami ve türbesi

143