Page 147 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

tarafından temellük edilen kısmı ise eserin anlayışını anlatan 2000 varaklık bir kitabın
fizik konulu ikinci makalesidir (el-Makâletu’s- baş kısmından oluşmaktadır. Eserin bu
sâniyeti fi’t-tabiiyyât (minKitâbi’n-Necât)). bölümünde özellikle farklı gezegenlerde
ortaya çıkan Güneş tutulmalarına
değinmektedir.
Astronomi/Astroloji Eserleri
Konevî’nin bu alanda ilgisini çeken bir başka
Sadreddin Konevî’nin temellük ettiği bilgin astronomi, matematik, fizik, tıp,
bilimsel eserler arasında fizik bilimleri coğrafya, tarih vb. alanlarda önemli eserler
kadar önemli bir yere sahip olan bilimsel veren Ebû Reyhân el-Bîrûnî’dir (ö. 453/1061
alanlardan biri de astronomidir. Konevî [?]). Konevî, onun daha çok astronomi-
bu bilimde alanında en yaygın olan birçok astroloji eserlerine ilgi duymuştur. Bu
metne ilgi duymuştur. Bu anlamda temellük bağlamda zikredilecek en önemli eser
ettiği eserlerden ilki, X. yüzyılın tanınmış Bîrûnî’nin el-Kânûnu’l-Mes‘ûdî’sidir. 421/1030
astronomi bilgini Abdurrahman es-Sûfî’nin tarihinde Gazneli Mahmud’un oğlu Sultan
(ö. 376/986) Kitâbu Suveri’l-kevâkibi’s- Mes‘ûd’a ithafen telif edilen kitap genel
sâbite olarak da bilinen Risâletu Keyvân adlı olarak astronomi, trigonometri, astroloji,
eseridir. Sabit yıldızlar konusunda yüzyıllar jeodezi, meteoroloji ve coğrafya alanlarını
boyunca İslam âleminde başucu kitabı ihtiva eden ansiklopedik bir eserdir.
olarak kabul edilmiş ve alanında klasik eser Eserin astronomi ilmine dair olan birinci
haline gelmiş olan bu eser Batlamyus’u cildinde, astronomi ilminin temel ilkeleri,
kaynak almış ve onun el-Mecistî’de ele aldığı hicri, miladi ve İran(i) tarihler, astronomik
kırk sekiz yıldız takımındaki yıldızları tablolar ve zicler, astronomik ölçümler ve
incelemiştir. Bu kapsamda o, yıldız gözlemler, yer küresi, tarihler, Ay ve Güneş
takımında hangi yıldızların bulunduğunu, tutulmaları, sabit yıldızlar ile gezegenler
bunların gökyüzündeki konumlarını, arasındaki farklar, sabit yıldızların Güneşe
büyüklükleri ve renklerini kendi yorumlarını karşı konumları gibi konular ele alınmıştır.
katarak incelemiş, el-Mecistî’de geçen Konevî, Bîrûnî’nin bu eseri dışında Kitâbu’t-
yıldız isimlerinin Arapça karşılıklarına yer Tefhîm li-evâili sınâati’t-tencîm’ini ve Makâle
vermiştir. Bu anlamda eserin en önemli fî hikâyeti tarîkı ehli’l-Hind fi’stihrâci’l-ʿumr’ini
yanlarında biri, İslam astronomi ilmindeki de temellüklerini dahil etmiştir. Kitâbu’t-
terminolojinin daha geniş teşekkülünü Tefhîm; geometri, matematik, astronomi,
sağlamasıdır. Nasîruddin Tusî’nin özel astroloji, coğrafya ilimlerine dair olup
araştırmalarına da konu olan bu eser onun 420/1029 yılında tamamlanmıştır. Makâle fî
tarafından Terceme-i Kitâb-ıSuveri’l-kevâkib hikâyeti tarîkı ehli’l-Hind fi’stihrâci’l-ʿumrise
adıyla Farsçaya tercüme edilmiştir. Hintlilerin yaş tespiti için astronomi ve
Konevî’nin temellüklerindeki müstakil astrolojiden yardım alarak kullandıkları
astronomi metinlerinden biri de İbn metotları konu edinen bir risaledir.
Vahşiyye’nin Esrâru’l-felek adlı eseridir. Konevî astronomi ilminin yanında bu ilimle
İbn Vahşiyye’nin Arapça’ya çevirdiği ilk doğrudan ilintili olan astroloji metinlerine
kitap olan bu metnin aslı, Babil astronomi

145