Page 145 - Dârülmülk Konya Dergisi 2023 3. Sayı

bir kelime veya terkipten oluşan mensur Kitabenin üst kısmında yer alan şadırvanın
tarihler XVI. yüzyıldan itibaren genellikle Yavuz Sultan Selîm tarafından inşasıyla ilgili
Türkçe kaleme alınır ve manzum tarihlere üç beyitlik tarih kıt‘ası şöyledir ve tarihe
rağbet artar. esas teşkil eden ifade, şiirin en sonunda yer
alan “Havz-ı Cinân” (918/1512) tamlamasıdır.
Edebiyatımızda tarih düşürme geleneğinin
en güzel örneklerini Surûrî verir, Ahmed Her iki tarih kıt‘asında da tarih, söyleniş
Paşa, Necâtî, Zâtî, Nâbî, Şeyh Gâlib gibi bakımından “mânen”, hesaplanması
klasik dönem şairleri yanında İzzet Molla, bakımından da tarihe esas teşkil eden
Nâmık Kemâl, Muallim Nâcî, Ali Emîrî metnin bütün harflerinin rakam değerlerinin
Efendi, daha sonraları Ali Nihad Tarlan, toplanmasıyla söylenilmek istenilen senenin
Abdülbakî Gölpınarlı ve Mehmed Çavuşoğlu elde edildiği, en makbul sayılan “tam”
gibi isimler de tarih düşürürler. Başlangıçta tarih usûlüyle düşürülür.
hicrî, daha sonra Hicrî/Rûmî yıllara göre Sultân Selîm bin Bâyezîd oldur reh-i dinde sa‘îd
tarih düşürülmüş olup, günümüzde de bu Şâdır(re)vân icrâ idüp Dergâh-ı Mollâda revân
gelenek daha çok milâdî yıllar esas alınarak Nâzır durur evkâfına Dârü’s-sa‘âde Ağası
devam ettirilmektedir. 4
Tecdîd içün irsâl idüp Bevvâb Süleymânı hemân
Şadırvan kitabesinin üst kısımda bulunan Devrinde Şâh-ı Kişverin sa‘yiyle itmâma irüp
üç beyitlik tarih kıt‘ası Yavuz Sultan İlhâm ile târîhini didim ana Havz-ı Cinân
Selîm’in inşası için yazılır, musluğun
hemen üzerinden başlayan alem şeklindeki
kabartma kompozisyonun en üst kısmındaki Sadeleştirilmiş nesre çevirme
lâle motifinin içine, Sultan III. Mehmed’in
tamirini yâd etmek maksadıyla “sene Din yolunda uğurlu, mübarek Bayezid oğlu
1004” (1595-6) rakamı işlenir, alttaki üç Sultan Selim, Hz. Mevlânâ’nın Dergâhına bir
beyitlik tarih kıt‘asında da şadırvanın şadırvan yaptırıp suyunu akıttı (vakfetti).
Sultan Abdülazîz tarafından ihyâsına tarih Dârü’s-sa‘âde Ağası (Harem Ağası) vakıflarına
düşürülür, muslukla bağlantı noktasının bakmakta olup, yenilemek için hemen Bevvâb
hemen üzerine de ihyâ tarihi olan “sene (kapıcı) Süleymânı gönderdi.
1284” (1868) hakkedilir.
Memleketlerin Şâhının devrinde, gayretli
Kitabenin birinci tarih kıt‘ası aruzun çalışmalarla tamamlanan şadırvan için ilham ile
“Müstef‘ilün Müstef‘ilün Müstef‘ilün “Havz-ı Cinân” tarihini söyledim.
Müstef‘ilün”, ikincisi ise “Mefâ‘îlün
Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün” kalıbıyla İnşa tarih kıt‘asının hemen altına, Sultan
yazılır. Abdülaziz’in şadırvanı ihyası için -güzel
bir tarih düşürdüğünü söyleyen- Gâlib’e ait
şu tarih kıt‘ası yazılır. Bu kıt‘ada tarih son
4 Geniş bilgi için bkz. Turgut Karabey, Türk Edebiyatında Tarih Düşür- mısrâın tamamıyla verilir.
me, Atatürk Üniversitesi (DT), Erzurum, 1984; “Tarih Düşürme”, TDV
İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2011, c.40, s.80-82; İsmail Yakıt, Türk-İs-
lâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken Yayınları, Şehinşâh-ı cihân kutb-ı zamân Abdülazîz Hânı
İstanbul, 1992. Serîr-i şevketinde haşre dek dâ’im ide Allah

144