Page 106 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

Letâifü’l-hikme’de Boş Levha/Tabula hadisiyle desteklenir. Aslında Urmevî’nin
Rasa Görüşü “boş levha” metaforuna benzer bir yaklaşım
Mâverdî’de de görülmektedir. Mâverdî,
Urmevî, Letâifü’l-hikme’nin “ev yönetimi Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn adlı eserinde ilim
(aile ahlakı)” adını verdiği üçüncü tahsilindeki eksiklik nedenleri açıklanırken
bölümünde çocuk eğitimine dair görüşlerini çocuk yaşta eğitimin önemi hakkında bilgi
aktarmaktadır. Urmevî, çocuk eğitiminin verir. Çocukluk döneminde tahsil edilmeyen
keyfiyetine geçmeden önce aile içindeki ilmin yetişkinlik döneminde telafi edilmeye
ahlakın önemini vurgulamaktadır. Bu çalışmasının kişi üzerindeki olumsuz
bağlamda ilk olarak kişinin kendi ev etkilerinden bahseder. Eğitime küçük yaşta
halkıyla güzel ahlak üzerine geçinmesi başlanması gerektiğini ifade eden düşünür,
ve ailesine kötü huylardan uzak kalma Hz. Ali’nin “Şüphesiz ki gençlerin kalbi boş tarla
yollarını göstermesinin gerekliliğine işaret gibidir; ona bilgiden her ne atılırsa kabul eder”
etmiştir. Buna ilaveten ev halkında kötü sözünü bu konuda delil olarak gösterir. 2
huylardan biri görüldüğü takdirde onun
terbiye edilmesi; şeriat, âdet ve mürüvvet Klasik dönem İslam âlimlerinin eğitimde
açısından gerekli olanları yerine getirmeleri benimsedikleri yaklaşım olan boş levha
için aile üyelerinin teşvik edilmesinin elzem düşüncesine benzer ifadeleri Aydınlanma
olduğunu açıklamıştır. Daha sonra ise çocuk dönemi Batı düşüncesinde de görmek
eğitimiyle ilgili çocuğun yedi ve on yaşlarına mümkündür. Öyle ki liberalizmin fikir
geldiğinde öğrenmesi gereken dinî vacibatlar babası sayılan John Locke (ö. 1632) bilginin
hakkında bilgi vermiştir. Buna göre çocuk kaynağı konusunda deneyimi ikinci plana
yedi yaşına geldiğinde namaz kılıp oruç atan ve bilginin kaynağının insan zihni
tutması gerekirken on yaşına geldiğinde ise olduğunu savunanları eleştirir. Ona göre
namazı ve orucu terk ediyorsa uyarılmalı ve insan zihni boş bir levha (tabula rasa)
terbiye edilmelidir. Aynı zamanda çocuğun gibidir ve insana ilişen bilgiler dışarıdan
iyi kimselerle arkadaşlık yapıp kötü ahlaklı kabul edilen etkiler sonucunda meydana
3
kimselerden uzak durması da eserde tavsiye gelmektedir. Çocuğun zihninin doğuştan
edilen hususlar arasındadır. bilgi yüklü olmadığı ve eğitilmeye yatkın
biçimde bir nevi boş levha olduğuna yönelik
Urmevî, tam da bu noktada çocukların eğitim düşüncesinin ilk defa modern
zihinlerini boş bir levhaya benzetir. Nasıl ki dönemde zuhur etmediği anlaşılmaktadır.
boş levhaya nakşın işlenmesi kolay oluyorsa İslam düşünürlerinden Mâverdî’nin Edebü’d-
aynı şekilde erken yaşlarda veya dönemde dünyâ ve’d-dîn ve daha sonra Urmevî’nin
çocuğun zihnine bilginin işlenmesi de kolay Letâifü’l-hikme adlı eserlerinin eğitim
olur. Letâifü’l-hikme’de bu durum“Her çocuk bahsinin incelendiği kısımda bu meselenin
fıtrat üzerine doğar. Daha sonra ebeveynleri ele alındığı görülmektedir.
onu Yahudi, Hıristiyan veya Mecusi yapar”

2 Mâverdî, Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn (İslam’da Dünya ve Din Edebi), çev. Ali Akın (İstanbul: Temel Neşriyat ve Dağıtım, 1982),
59-60.
3 Mustafa Cihan, “John Locke ve Eğitim”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/1 (2010): 173.

104