Page 109 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

ilişkilendirmekte, ailenin eğitime etkisini dikkat etmesi bebeğin sağlıklı bir şekilde
ise doğum öncesi dönemden başlatmaktadır. dünyaya gelmesi için elzemdir. Zira doğum
Bir diğer ifadeyle, eğitimin ilk olarak öncesi dönemde alınan bütün tedbirler
ailede başladığı varsayıldığında evlilik doğrudan bebeğin gelişimini etkilemektedir. 5
öncesi tedbirlerin eğitim sürecine dahil Tıpkı Gazzâlî gibi Osmanlı âlimlerinden
edilebileceği kanaati ortaya çıkmaktadır. Kınalızâde Ali Efendi de Ahlâk-ı Alâî adlı

Gazzâlî’nin konuyla ilgili düşüncelerine eserinde çocuk eğitiminde anne ve babanın
bakılırsa, doğum öncesi dönemi evlilik ve sorumluklarına değinir. Kınalızâde’ye göre
hamilelik olmak üzere iki kısımda incelediği evliliğin iki amacı bulunmaktadır. İlki,
6
görülür. Bir diğer ifadeyle Gazzâlî, iyi bir ümmetin çoğalması ve neslin devamını
neslin yetişmesini evlilikle ilişkilendirir. Ona sağlamak; ikincisi ise nefsi günah işlemekten
göre evlenme durumunda alınacak tedbirler muhafaza etmektir. Gazzâlî’de olduğu gibi
aynı zamanda çocuk eğitim tedbirlerinin Kınalızâde’de de annede aranması gereken
ilki olarak kabul edilmektedir. Bununla bazı vasıfları zikreder ve bunları akıl, din,
ilgili olarak evlenecek kişinin çocukların iffet, namus, edep, hayâ, eşine karşı sevgi ve
eğitimiyle ilgilenecek annede (dindar, bağlılık şeklinde sıralar. 7
ahlaklı, eğitimli olması gibi) bazı özellikler Öte yandan Kınalızâde’nin etkilendiği
aramasını İslam eğitiminin zaruri bir parçası isimlerden biri olan Nasîrüddin Tûsî’nin (ö.
olduğunu düşünür. Ayrıca eşlerin birbirini 672/1274) evliliğin amaçları arasında neslin
eğitmeye ve geliştirmeye müsait olmasını da devamı konusunu öne çıkardığı görülür. Tûsî’ye
bir önkoşul olarak kabul eder.
göre bir anne adayının akıllı, dindar, iffet, hayâ,
Gazzâlî, evliliğin aslî hedefini çocuk ismet ve nezaket sahibi olması gerekir. 8
yetiştirmek olarak belirlemiştir. Anne ve
baba bu aslî hedefin getirdiği sorumlulukta
müşterektir. Dolayısıyla zikredilen şartları Çocuklar İçin Edep İlkeleri
yerine getirerek aile kurumunu oluşturan Urmevî, temeyyüz çağına gelen çocuğun
insanların aynı zamanda kendi çocukları oburluktan uzak tutulması gerektiğine işaret
için de iyi bir eğitim kurumu oluşturduğu etmektedir. Bunun haricinde temeyyüz
söylenebilir. Gazzâlî, evlilikle ilgili yapılması çağındaki çocuğa öğretilmesi gereken yedi
gerekenleri sıraladıktan sonra hamilelik edep zikretmektedir:
dönemine dair açıklamalarda bulunur.
Bu bağlamda, hamilelik dönemindeki bir (I) Söz konusu yedi edebin ilki, yemek
annenin iyi beslenip bulunduğu ortamlara ve sofra âdâbıdır. Bu bağlamda, yemeğe

5 Bkz. Gazzali, İhyâ, çev. Mustafa Çağrıcı, (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020), II, 31-36; Cemil Oruç, İmam-ı Gazzali’nin
Eğitim Anlayışı (İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, 2009), 123-126.
6 Kınalızâde eserinde bu bahse değinirken Mâverdî’nin Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn adlı eserine atıfta bulunmaktadır.
7 Kınalızâde Ali Efendi, Ahlâk-ı Alâî, (Bulak: Matbaatü’l-Bulak, 1248), 27-31. Ayrıca bkz. Hamit Er, “Kınalızâde Ali Efendi” Klasik
İslam Eğitimcileri, (İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016), 610-616; Merve Nur Kesmetaş Serçe, Kınalızâde Ali Efendi’nin Ahlâk-ı
Alâi’sinde Ahlâk ve Eğitim Anlayışı (İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, 2019), 58-59.
8 Nasreddin Tûsî, Ahlâk-ı Nâsırî, çev. Anar Gafarov ve Zaur Şükürov (İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016), 199-200.

107