Page 160 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

Teshîl, Kitâbu’t-Teshîl fi’t-Tıbb: 1408 Risâle-i Bevâsîr: Yedi bâbdan müteşekkil ve
yılında Aydın’da telif edilmiştir. XVII. Yüzyıl basur hastalığı üzerine yazılmış 10 yapraklık
tabiplerinden Emîr Çelebi Enmûzecu’t-tıb kısa bir eserdir. Birinci babda hastalığın
adlı eserinin girişindeki şu ifadeleri Hacı tarifi, çeşitleri ve belirtileri, ikinci babda
Paşa’nın literatürdeki yaygınlığını göstermesi tedavisi, üçüncü babda basura fayda eden
ve hususen Teshîl’in önemini vurgulaması gıdalar, dördüncü babda bu hastalığa karşı
açısından dikkat çekicidir: kullanılan şuruplar üzerine bilgi verilir. Beşinci
ve altıncı bablar basura karşı kullanılan basit
“İbn Şerif’in Yâdigâr’ı ile Hacı Paşa’nın
Muntahabu Şifâ ve Teshîl adlı eserleri, Türkçe ilaçlar hakkındadır. Yedinci babda ise basur
tıp alanında önemli ve bilinen eserlerdir.” hastalığının keyfiyet ve tedavisi anlatılır.
İhtilâcnâme: 1408 senesinde Aydın’da
Hacı Paşa eserin girişinde Muntehab’da
belirttiği hususları tekrar eder: yazılmıştır. Kitâbu’l-İhtilâcTeshîl’in sonunda
ayrık bir sayfadır ve ayrı bir eser olarak
Tıp alanında özet bir kitap yazmaya karar belirtilir. Farklı organlardaki seyirmelerin
verdim. Sağlığı koruma yöntemlerini ve anlamlarına odaklanan bir metindir.
sıkça görülen hastalıkların nedenlerini,
belirtilerini ve tedavilerini anlatacağım.
Böylece, bir hekimin bulunmadığı zamanlarda Sonuç
bu özet eserle insanlar kendi sağlıklarını Bütün bu anlatılanlardan görülmektedir ki
koruyabilecekler. aslında Hacı Paşa’nın diğer çalışmalarına

Bu kitaba Teshîl adını verdim. Çünkü da kaynaklık eden birkaç temel eseri
hastalıkların teşhisini ve tedavi yöntemini ve bunlardan farklı amaçlarla yapılmış,
olabildiğince kolaylaştırdım. Türkçe ifadeyle kısaltmalar ve derlemeler bulunmaktadır.
yazdım ki, birçok insan faydalansın ve beni Bunların bir kısmı Hacı Paşa tarafından
dualarında unutmasınlar. Bu kitabı üç bölüme Türkçe olarak telif edilmiş bazıları onun
ayırdım. İlk bölüm iki kısımdan oluşuyor. ardından Türkçeye tercüme edilmiştir.
İlk kısım tıbbın ilmini, ikinci kısım ise Külliyatının bu iki dilli yapısı onun hem
pratiğini anlatıyor. İkinci bölüm yiyecekleri, Osmanlı tıbbı içerisinde hem de genel olarak
içecekleri ve ilaçları açıklıyor. Üçüncü bölüm İslam tıbbı içerisinde dolaşımda kalmasını ve
hastalıkların nedenlerini, belirtilerini ve bir referans kaynağı olarak kabul edilmesini
tedavilerini anlatıyor. sağlamıştır.

Teshîl’e dair ilginç ayrıntılardan biri de Son olarak Kânûnu Hacı Paşa’da geçen iki
bu eserin, cerrahi çalışmaları ile meşhur ilgi çekici içerikle ile bu yazıyı bitirelim. Bu
Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun tavsiyesiyle o içeriklerden ilki eserin sonunda yer alan tahnit
dönem Amasya’da şehzade olarak bulunan II. yani ölü bedeni bozulmaması için bazı cerrahi
Bayezid’e tavsiye edilmesidir. Eser Sultan II. ve eczai işlemlere tabi tutma işlemleridir:
Bayezid için nazım formunda Sabuncuoğlu’nun Ceset baş aşağı pozisyondayken, her
öğrencisi Muhiddin Mehi tarafından Nazmu’t- yerine Ebucehil karpuzu yağı ve boraks
Teshîl adıyla yeniden telif edilmiştir.
sürülmelidir. Pozisyonu sık sık değiştirilmeli

158