Page 181 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

CELVETÎ GELENEĞİNDE KONEVÎ İZLERİ

HASAN KAMİL YILMAZ

Osmanlı coğrafyasında Ekberî irfan coğrafyasında doğup gelişen, Halvetîlik gibi
geleneğinin önemli temsilcilerinden Azerbaycan’da doğup Osmanlı topraklarında
birisi, belki de birincisi Sadreddin-i yaygınlık kazanan tarikatlar başta olmak
Konevî’dir (ö.673/1274). Konevî, İbn üzere tasavvuf ve irfan muhitlerinde
Arabî’nin(ö.638/1240) eserlerinin şârihi ve genel bir hüsn-i kabule mazhar olduğu
yorumcusu olarak Anadolu Selçukluları görülmektedir. Söz konusu tarikatlar
döneminden itibaren bölgede adından arasında özellikle Bayrâmîliğin bir kolu olan
sıkça bahsedilen; eserlerine şerhler yazılan ve Aziz Mahmûd-ı Hüdâyî’ye (ö.1038/1628)
âriflerimizdendir. Gerek İbn Arabî’nin nispet edilen, Anadolu ve Balkan
gerekse Konevî’nin eserlerine şerh coğrafyasında yaygın tarikatlar arasında yer
yazanların Dâvud-ı Kayserî (ö.751/1350) gibi alan Celvetîlik üzerinde ayrı bir etkinliği
Osmanlı’da ilk medreseyi kuran ve Molla söz konusudur. Biz bu yazımızda tarikatın
Fenârî (ö.834/1431) gibi ilk Şeyhülislâm olan pîri kabul edilen Aziz Mahmûd-ı Hüdâyî
medrese ve tekkeye aynı yakınlıkta duran başta olmak üzere Bursalı İsmail Hakkı (ö.
kişilerden oluşması, Ekberî geleneğin her 1137/1725) ve Haşim Baba (ö. 1197/1783) gibi
iki muhitte okunup tanınmasına vesile ünlü Celvetîler’in eserlerine bazı atıflarla
olmuştur. Özellikle Yavuz Sultan Selim’in konuyu değerlendirmeye çalışacağız.
Mısır seferi sırasında İbn Arabî’nin Konevî’nin iyi bir rüya yorumcusu olduğu
kabrini buldurup ardından yanına bir cami bilinen bir husustur. Onun özellikle Kırk
yaptırması ve Kemal Paşazâde’ye İbn Hadis Şerhi’nde bu konuda çok farklı
1
Arabî’nin eserlerine dair ibra edici bir rapor tecrübe ve değerlendirmeleri dikkat
hazırlatması, devlet-i aliyye topraklarında çekmektedir. Nitekim Konevî, Bağdat’ın
Ekberî geleneğin meşruiyet zemini içinde Moğollar tarafından işgal edildiği gece şöyle
daha çok tanınıp yayılmasına ortam bir rüya gördüğünü anlatır: Hz. Peygamber
hazırladı.
kefenlenmiş bir halde tabuta konulmuştu.
Ekberî gelenek ve Konevî düşüncesinin, Başı açıktı. Saçları neredeyse yere değecekti.
Mevlevîlik ve Bayrâmîlik gibi Anadolu Birtakım insanlar onun na’şını bağlamaya

1 Hasan Kamil Yılmaz, Hadis Şerhçiliğinde Konevî ve Kırk Hadis’i, İstanbul: Kopernik Yayınları, 2018.

Mütevazı Konevî Türbesi

179