Page 75 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

13. YÜZYIL KONYA’SINDA BİR İRFAN KANDİLİ:
SADREDDİN-İ KONEVÎ VE

ESERLERİ

BETÜL GÜRER

Yeryüzünde bazı topraklar vardır; ifadesi iddialı, ancak gerçek bir tespittir.
benzerlerine göre daha verimli ve Bir beldenin cihanı etkilemesi orada
bereketlidir. Bir toprak “üç” verirken üretilen düşüncenin yaygınlaşıp yeni
bereketli olanlar “beş” verir… Kimi fikirleri doğurması ve bunlar üzerinden
topraklar ise hem çok üretir hem de müstakil bir düşünce geleneğinin ortaya
ürettiği mahsul değerlidir. Aynı şey insan çıkmasıyla mümkün olabilir ki Konya bu
yetiştiren coğrafya için de geçerlidir. Bir şerefe ulaşmış bir şehirdir. Yukarıda adlarını
bereketli coğrafya olan Konya uzun yıllar saydığımız ilim ve fikir adamlarının hemen
Selçuklu Devleti’ne başkentlik yapmış, hepsi yazdıkları kitapları, yetiştirdikleri
siyasetin olduğu kadar, bilginin, hikmetin, öğrencileri ve öğretileriyle İslâm düşünce
irfanın, ilmin ve ahlâkın da merkezi tarihinde büyük etkiler bırakmıştır. Söz
olmuştur. Burası devletin sadece pây-i konusu şahsiyetler içinde Sadreddin-i
tahtlığını yapmamış aynı zamanda Selçuklu Konevî’yi hem İslâm düşünce tarihi hem de
medeniyetinin filizlenip şekillendiği ve tasavvuf tarihi açısından ayrı bir konumda
tüm cihanı etkilediği bereketli bir coğrafya değerlendirmek gerekir. Zira Konevî,
hâline gelmiştir. Çünkü Konya Aksaray, tasavvuf tarihinde İbnü’l-Arabî tarafından
Kayseri, Malatya ve Sivas gibi çevre terimleri ve prensipleri belirlenmiş olan
şehirlerle birlikte Anadolu havzasının vahdet-i vücûd nazariyesinin özellikle usûl
merkezi olmuştur. Muhyiddin İbnü’l- ve metodoloji açısından teorisyenidir. Her
Arabî (ö. 1240), Evhadüddin-i Kirmânî (ö. ne kadar vahdet-i vücûd anlayışı İbnü’l-
1238), Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî (ö. 1273), Arabî ile anılsa da aslında bu bakış açısına
Sadreddin-i Konevî (ö. 1274), Sirâceddin-i bir sistem hüviyeti kazandıran ve onun
Urmevî (ö. 1283), Kutbeddin-i Şirâzî (ö. 1311), temel esaslarını formüle eden Sadreddin-i
Ekmeleddin-i Nahcuvânî (ö. 1302), Sultan Konevî’dir. İbnü’l-Arabî’nin eserlerinde
Veled (ö. 1312) ve adları da etkileri de bir ortaya koyduğu fikirler Konevî’nin yorumları
yazıya sığmayacak kadar çok olan nice ârif, ve izahları ile daha anlaşılır hâle gelmiştir.
alim, filozof ve sûfîye ev sahipliği yapmıştır. Bu sebeple Konevî için İbnü’l-Arabî’yi
anlamanın anahtarı denmiştir. Konevî’nin
Konya hakkında “Selçuklu medeniyetinin hem çağları hem de ülkelerin sınırlarını
filizlenip tüm cihanı etkilediği mekândır.” aşan etkisi eserlerindeki yoğun içerik

Sadreddin-i Konevî Cami kitabesi

73