Page 119 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

KUTBUDDİN ŞÎRÂZÎ’NİN OPTİK

ANLAYIŞI VE ZUHUR TEORİSİ

SENA AYDIN

Hayatının bir kısmını Konya’da geçiren ve ana kategoriye ayırmıştır. Hikemî ilimler,
burada Sadreddin Konevî’den ders okuyarak nazarî ve amelî olmak üzere iki gruba,
icazet alan Kutbuddin Şîrâzî (ö. 710/1311) İslam bu gruplar da kendi içinde üç alt bölüme
optik tarihinin önemli isimlerindendir. İbnu’l- ayrılmaktadır. Şîrâzî’ye göre, astronomi,
Heysem’in (ö. 432/1040 [?]) optik alanındaki aritmetik ve ahlâk gibi hikemî ilimler, zaman,
çalışmalarını yeniden canlandıran kişi olarak mekân ve milletlerden bağımsız olarak
tanınan Şîrâzî, öğrencisi Kemâleddin Fârisî’nin her dönemde geçerliliğini koruyan ve bu
(ö. 718/1319) optikteki kırılma olgusuna olan yüzden en değerli kabul edilen ilimlerdir.

merakını ve bu alanda daha fazla kaynağa Nazarî ilimlerin temelini ise metafizik,
duyduğu ihtiyacı fark etmiştir. Bu doğrultuda, matematik ve doğa bilimleri oluşturmaktadır.
İbnu’l-Heysem’in Kitâbu’l-Menâzır adlı Matematiksel ilimlerin temel dalları arasında
eserinin tam metnini Fârisî’ye ulaştırdı. Bu geometri, sayılar teorisi, astronomi ve
sayede, Kemâleddin Fârisî ile birlikte, ışığın musiki bulunmaktadır. Optik ve aynalar
su damlasına girip çıkarken iki kez kırılması bilimi, cebir, ağırlık çekme ilmi, uygulamalı
ve damla içinde bir kez yansıması sonucunda geometri, toplama ve çıkarma ilmi, mekanik,
gökkuşağının oluştuğunu açıklayarak modern hareketli küreler ilmi, ağırlıklar ve teraziler
bilim açısından doğru bir teori ortaya koyan ilmi, astronomi cetvelleri ve takvimler ilmi
ilk kişiler oldular. Ayrıca, İbnu’l-Heysem’in ile kaynak suyunun taşınması ilmi gibi diğer
optik çalışmaları ile daha sonra Osmanlı’da bilimlerle birlikte matematiğin alt dalları

devam eden optik geleneğinin Şîrâzî’ye arasında yer alır. Bu sınıflandırma, Şîrâzî’nin
borçlu olduğu bilinmektedir. Çünkü İbnu’l- optiği, nazarî ilimler içinde matematiğin temel
Heysem’in vefatından sonra, Kemâleddîn dallarından biri değil, onun yan bir kolu (fer’î
Fârisî’nin Tenkîhu’l-Menâzır’ı yazdığı döneme ilim) olarak gördüğünü göstermektedir.
kadar Kitâbu’l-Menâzır’ın başka bir nüshası
günümüze ulaşmamıştır.
Kutbuddin Şîrâzî’nin Eserlerinde

Kutbuddin Şîrâzî’nin ilimleri sınıflandırırken Optik
optiği konumlandırdığı yer, onun optik

hakkındaki bakış açısını anlamamıza yardımcı Kutbuddin Şîrâzî, ilimleri sınıflandırırken
olmaktadır. Şîrâzî, en kapsamlı ilimler tasnifini optiği matematiğin bir alt dalı olarak görmüş

yaptığı Durretu’t-tâc adlı eserinde, ilimleri ve ona merkezi bir rol vermek yerine,
felsefî/hikemî ve gayr-i hikemî olarak iki yardımcı bir bilim olarak değerlendirmiştir.

117