Page 129 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı
P. 129
GÖKYÜZÜNÜ ÖLÇMENİN ANAHTARI:
KUTBUDDİN ŞÎRÂZÎ’NİN HENDESESİ
ELİF BAGA
Kutbuddin Şîrâzî (1236-1311), İlhanlılar burada edindiği bilgi ve deneyimlerle teorik
ve sonrasında Anadolu Selçukluları astronomi ve optik konularında yetkinliğini
himayesinde yaşamış, dönemin bilimsel artırmış, Tûsî’nin geliştirdiği sistemleri
ve entelektüel ortamında önemli bir yer daha ileri düzeye taşıyarak kendi katkılarını
edinmiş bir bilgin olarak öne çıkar. Geniş sunmuştur.
bir coğrafyada faaliyet göstermiş olan Şîrâzî, Konya, Kutbuddin Şîrâzî’nin entelektüel
yaşadığı dönemde bilim, felsefe ve tıp gibi gelişiminde büyük bir rol oynamış
birçok alanda eserler kaleme almış, önemli şehirlerden biridir. Anadolu Selçuklularının
hocaların ders halkalarında yetişmiş ve pek önemli bir ilim ve kültür merkezi olan
çok öğrenci yetiştirerek bilimsel geleneğin Konya, bu dönemde pek çok filozof, bilgin
sürdürülmesine katkıda bulunmuştur. ve sanatkâra ev sahipliği yapmıştır. Şîrâzî’nin
Şiraz’da başlayan hayat serüveni, Kazvin, Konya’da geçirdiği süre zarfında burada
Meraga, Horasan, Bağdat, Konya, Tokat, felsefi düşüncelerini derinleştirdiği, bilimsel
Sivas, Kahire, Şam, Halep ve Anadolu’nun bilgi birikimini artırdığı ve farklı disiplinler
farklı şehirlerinden geçerek Tebriz’de son arasında bağ kurarak özgün eserler ortaya
bulmuştur. Bu süreçte ilim merkezlerinde koyduğu anlaşılmaktadır. Konya’daki
bulunmuş hem ders alan hem de ders veren dönemi, onun bilimsel faaliyetlerinin en
bir âlim olarak çok yönlü bilimsel faaliyetler verimli olduğu dönemlerden biri olup,
gerçekleştirmiştir.
özellikle teorik astronomi (hey’et) alanındaki
Kutbuddin Şîrâzî’nin hayatı ve ilmi çalışmalarına zemin oluşturması açısından
faaliyetleri, onun dönemin entelektüel büyük önem taşımaktadır.
çevreleriyle güçlü bir etkileşim içinde Konya’daki ilmî faaliyetlerinin ardından
olduğunu gösterir. Özellikle Meraga’daki Kutbuddin Şîrâzî, Anadolu’nun farklı
İlhanlı Rasathanesi’nde, ünlü matematikçi şehirlerine seyahat etmiş ve burada
ve astronom Nasîruddin Tûsî ile çalışmış önemli eserler telif etmiştir. Bu eserler
olması, onun astronomi alanındaki arasında özellikle iki hey’et kitabı öne
yetkinliğini pekiştirmiştir. Meraga çıkar: Nihâyetu’l-idrâk fî dirâyeti’l-eflâk ve
Rasathanesi, dönemin en önemli bilim Tuhfetu’ş-şâhiyye. Bu kitaplar, dönemin
merkezlerinden biri olup, gökbilim ve astronomi literatüründe önemli bir yer
matematik alanlarında önemli çalışmaların tutmuş ve sonraki çalışmalara temel teşkil
yapıldığı bir mekân olarak bilinir. Şîrâzî,
127
