Page 29 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

yazar. Ayrıca bahsettiği ilacın bulunmaması ile ilgili müfradat, mürekkebat, hastalık ve
durumunda muadillerini de söyler. tedavilerinden bahseden bir eserdir. İçerik
açısından Farsça telif ettiği Kifayetu’t-tıb ve
Beyânu’t-tıb: Beyânu’s-sınâa’nın
tamamlanmasının ardından kaleme Beyanu’t-tıb adlı eserlerle benzerlik gösterir.
almıştır. Hubeyş kitabı yirmi bölüm olarak Hubeyş Tiflîsî’nin tıp ve eczacılık konusunda
tasarlamış, fakat on dokuzuncu bölümde farklı risaleleri de mevcuttur.
sonlandırmıştır. Genellikle eserlerine başlarken Medhalu’n-nucûm: Kâtip Çelebi ve İsmail
bir önceki eserinin adını zikreden müellifin Paşa’nın yer verdiği bu eserin tek nüshası
diğer eserlerinde Beyânu’t-tıbb’ın ismine Nuruosmaniye Kütüphanesi’nde olup, Fâtih
rastlanmamaktadır. Bu durum akla bu eserin Sultan Mehmed için istinsah edilmiştir.
Hubeyş’in son telifi olduğu düşüncesini Girişte bu ilmi okumak tahsil etmek ve
getirmektedir. Mukaddimede niçin böyle bir bilmenin şeriat temelli olması gerektiği
eser telif ettiğini, sağlığın insan için neden vurgulanmaktadır. Hayır ve şerrin Allahtan
önemli olduğunu ve kitabı kaç bölüme olduğuna, yıldız ve feleklerin dönmesine
ayırdığını yazmıştır. Buna göre kitabın birinci bağlı olduğunu belirttikten sonra “Ender
bölümünde tabiplerin bilmesi gereken fazilet-i înilm” başlığı ile nucûm ilminin diğer
bilgilerden, ikinci bölümden on dokuzuncu ilimler arasındaki konumuna işaret etmiştir.
bölüme kadar ise tepeden tırnağa üç yüz Ayrıca kudemanın ilimleri nucûm, tıp, kimya,
altmışaltı hastalığın sebep, alamet ve ilaçlarını tılsımât olarak dörde ayırdığını ve nucûmun
yazmıştır. Ateşli hastalıklar ve türleri, iltihap ve diğer ilimlerin temeli olduğunu eklemiştir.
türleri, insanın cildinde ortaya çıkan hastalıklar, Kitap yedi babdan oluşmuştur. Her bab kendi
el ve ayaklarda ortaya çıkan hastalıklar, deri içinde fasıllara ayrılmıştır.
hastalıkları, yaralar ve kırıklar, zehirlenmeler ve Beyânu’n-nucûm: Astronomi, astroloji ve
ısırıklar, beyin ve sinir hastalıkları, göz ve göz usturlab hakkında 20 bab ve 210 fasıldan
kapağı hastalıkları, kulak ve burun hastalıkları, oluşmuştur. Kitabın bilinen tek nüshası
ağız ve diş hastalıkları, dildeki yaralar, kulak, 755/1354 tarihinde Süleyman b. Mehmed
göğüs ve sırt ağrıları, mide ve ciğer hastalıkları b. Ahmed tarafından Aksaray’da istinsah
gibi birçok hastalığın alametlerini ve edilmiştir. Yazma daha sonra İran Milli
tedavisinden bahsetmiştir. Yirminci bölümde Kütüphanesi’ne intikal etmiştir.
ise yiyecek ve ilaçların özellik ve faydalarını
alfabetik olarak sıraladığını dile getirmiştir. Usûlu’l-melâhim: Farsça kaleme
Ancak elde mevcut yazma nüshalarda yirminci alınmış olup, Melhame-i Dânyal adıyla da
bölüm yer almamaktadır. Mukaddimenin bilinmektedir. Yirmi beş bölümden meydana
sonunda kitapta bulunamayan ilaçlar için gelen eserde Güneş tutulması, Ay tutulması,
Farsça bir diğer telifi olan Kifâyetu’t-tıb adlı fırtına, tabiat olaylarının sebeplerinden
eserine bakılmasını söylemiştir. ve onlarla ilgili astrolojik öngörülerden
bahsedilmektedir.
Evdiyetu’l-edviye: Arapça telif edilmiş olan
bu risale, iki makale ile kaide ve kanun adı Beyânu’s-sınâʿât: Kâtip Çelebi eserin
verilen alt bölümlerden oluşmaktadır. Tıp yirmi bir bölümden oluştuğunu ve Türkçe
tercümesinden bahsetmiştir. Eserin

27