Page 34 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

geliştirmişlerdir. Söz konusu amaçlara ulaşmak Elkimya geleneğinde mükemmel dengeye
için sistemini dört unsur-dört nitelik, cıva- ulaşamadan meydana gelmiş olan bu eksik
kükürt unsurları, dönüşüm (transmutasyon) ve metaller, öz itibariyle aynı olduklarından
mîzan teorisi üzerine kurmuş İslam elkimya yapısal dönüşüm (transmutasyon) olarak
âlimleri hem teorik hem de deneysel kimya tanımlanan uygun işlemler ve süreçlerle tam
alanında yaptıkları çalışmalarla yaklaşık XVII. hale getirilebilirlerdi. Bu süreçte elkimya
yüzyıla kadar hem doğuda hem batıda elkimya âlimi tarafından maddi kimya ile manevi
ve onunla ilgili yapılan çalışmalara kaynaklık elkimya çalışmaları birlikte yürütülürdü.
etmiştir. Elkimyacının görevi, uygun işlemlerle bir
maddenin gizli ya da içsel özelliklerini açığa
İslam elkimya âlimlerinde ilimler tanımlaması
içerisinde esas olan iki bilim vardır. Birincisi çıkarmak ve gerekirse görünen ya da dışsal
cennetin bilgisini veren astronomi ve diğeri özelliklerinden birini ya da hepsini içine
de alt dünyanın fenomenlerini ele alan ilkeler çekilmeye zorlamaktı. Buna göre yapısal
bilimi. Bu iki bilim iki ‘sonuç’ verir: Tanrı’nın dönüşümü mümkün kılmak; gümüşü altına
gücünün enginliğini takdir etmelerini çevirmek için yapılması gereken doğasını
sağlayarak tüm insanlara zenginlik ve tatmin içten dışa çevirmek yani kuvvede olanı fiile
veren “sanat”; ve insana ruhani güçleri çıkarmaktır. Bu husus Kitâbu İhrâc mâfi’l-kuvve
kullanma özgürlüğü veren ve bu nedenle ikisi ile’l-fiil’de Câbir’in üzerinde durduğu mevzudur.
arasında daha önemli olan “eliksir”. Cildekî Câbir de yapısal dönüşüm- manevi elkimya-
çeşitli vesilelerle sanatın diğer tüm bilimlerin için; bilkuvve olan şeyin, kendisinden zahirde
ürünü ve özeti olduğunu; tüm bilgi dallarını mevcut olan bilfiil bir şeyin meydana gelmesi
kucakladığını belirtir. Bilgeler, elkimyayı ne mümkün olan şey olduğunu söyler. Fiilin
öte dünyaya ne de aşağı dünyaya ait kabul oluşmasının sebebi onun kuvvede mevcut
ettiklerinden; elkimyanın orta dünyaya ait olmasıdır. Öyleyse kuvve fiilin maddesidir.
ve her ikisinin de gizemini içerdiğinden Kuvve fiilin doğasıdır, başka bir şey değildir.
bahseder. Böylece elkimyanın âlemler ötesi Fiil de kuvve olan doğanın eseridir. Bu
karakterine ve diğer ilimlerle irtibatına işaret haliyle elkimya o kült bir ilimdir ve sadece
edilir. kitaplardan okuyarak öğrenilemezdi. XIV.
yüzyıl elkimya âlimlerinden Aydemir b. Ali el-
Bu kadim sanata göre, metallerin birbirinden Cildekî’ye göre elkimyada teori ve pratik eşit
farklı olması, içerdikleri cıva-kükürt oranına derecede önemlidir. İkisinin bilgisine de eşit
ve ayrıca birleşme sırasındaki kozmik derecede hâkim olmayanlar bu ilimde başarılı
kuvvetlerle etkileşime bağlıydı. Şayet cıva olamazlar.
ve kükürt mükemmel derecede saf olurlar
ve aynı şekilde tam anlamıyla en doğal Bu disiplinin en önemli bileşenlerinden biri
dengede birleşirlerse o zaman elde edilen de semboller ve şifrelemedir. Şifrelenen sır,
madde en mükemmel madde, yani altın elkimya âlimleri dışında ifşa edilmemelidir.
olurdu. Saflıktaki eksiklikler ve özellikle Şifreleri çözmek için uzun ve sabırlı bir
orandaki hatalar gümüş, kurşun, demir, kalay çalışma ve Rabbani bir güç gereklidir. Her
veya bakır oluşumuyla sonuçlanmaktaydı. şifre tek bir anlama işaret etmelidir, yani
birden fazla yoruma izin vermemelidir. Eğer

32