Page 35 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

kişi şifreleri sadece yüzeysel anlamlarında de çoğunlukla kimya ve doğal bitkilerden
anlarsa başarısız olacaktır. hazırlanan tıbbi ilaçlarla ilgili bilgilerin yer
aldığı diğer bir eseridir. Hubeyş Tiflîsî tıbbi
Maddi ve manevi simya unsurlarının bir
arada olduğu İslam kimyası birbiriyle kullanım için maddelerin saflaştırılmasını
kesişen üç bileşenden oluşur: Pratik kimya, araştırdı. Gerek bitkisel gerekse de kimyasal
doğa felsefesi ve simya. Pratik kimyanın çeşitli ilaç reçeteleri hazırladı. Böylece kimya
kapsamında “kimyasal zanaatlar” yer alır ve temelli tıbbın ve farmakolojinin daha sonraki
bu alanda yapılan çalışmalar çeşitli ürünlerin gelişimine katkıda bulunduğunu söylemek
elde edilmesini sağlar. Hubeyş Tiflîsî’nin de mümkündür. Dahası simyadan çıkarılan
elkimyasında da başta Câbir b. Hayyan gibi tıp, simyanın kendisinden daha uzun süre
İslam elkimyacılarının benimsedikleri usulde yaşamaya devam etmiştir. Paracelsus buna
maddi elkimya olarak adlandırdığımız harici “spagyric tıp” adını vermiştir. Bu kavramın,
metalürji çalışmaları ve zanaatlar ile manevi simyadaki Solve et coagula’ya tekabül eden,
elkimya olarak adlandırdığımız yapısal Yunanca “böl” ve “birleştir” anlamındaki
dönüşümü içeren çalışmalar iç içedir. Bunun “spao” ve “ageiro” kelimelerinden oluştuğu
dışında bir hekim olan Hubeyş Tiflîsî aynı kabul edilmektedir.
zamanda elkimya terkip ve usullerini ilaç Hubeyş Tiflîsî, maden ve minerallerin
yapımında maharetli bir şekilde, deneyler özelliklerini, davranışlarını ve sınıflandırılmasını
ve denemeler yoluyla kullanmıştır. Böylece da incelemiş; maddelerin belirli niteliklere
Hubeyş Tiflîsî çalışmalarını metalürji ile göre ayrılabileceği fikrini savunmuştur.
sınırlamamış; elkimyayı tıp ve farmokoloji ile Eserlerinde, maddelerin uygun işlemlerle
de ilişkilendirmiştir. Klasik tıp geleneğinde (örneğin; distilasyon, süblimasyon, çöktürme
sağlıklı yaşam için gıdalar, cevherler, bitkiler, gibi tekniklerle) saflaştırılabileceği ve hatta
kokular da deva kapsamında kullanılmıştır. Bu bazı durumlarda birbirine dönüştürülebileceği
bağlamda hekimler aynı zamanda çok mahir (transmutasyon) görüşüne yer vermiştir.
birer botanik ve kimya uzmanıydılar. Hangi Beyânü’s-sınâʿât’ta Hubeyş Tiflîsî seleflerinin
hastalıkta hangi bitkiyi kullanacaklarını; konuyla ilgili yazdıklarını toplayıp kendi
macunları, şerbetleri, bitkisel terkiplerin görüşleriyle bir araya getirerek kitap haline
hazırlanmasındaki keyfiyet usullerini çok iyi getirmiştir. Hubeyş Tiflîsî kendisi de elkimya
biliyorlardı. Bu temele dayalı olarak kimyager ile ilgili pek çok çalışma yapmış olmasına
hekimler birer sanat uygulayıcısı sıfatıyla, rağmen eserlerinde sıklıkla da önceki elkimya
gıdaların, ilaçların ve değerli taşların koruyucu âlimleri ve çalışmalarının yorumlarına yer verir.
ve tedavi edici özelliklerini açığa çıkaracak Onun risaleleri bu özelliğiyle de kendisinden
tedbirler (elkimyevî ameliye) uygulamış; ruh önceki yazarlara ve İslam elkimya geleneğine
ile beden sağlığı ve dengesi için “yaşam sanatı” şahitlik ve kaynaklık etmektedir. Câbir’in
rehberi niteliğinde eserler sunmuşlardır. elkimya mirasını devralan Hubeyş Tiflîsî’nin
Hekim sıfatı öne çıkmasına rağmen Hubeyş çalışmaları üzerinden, İslam Medeniyetinde
Tiflîsî de bu amaçla elkimya geleneğine yakın elkimya faaliyetlerinin Câbir’den sonraki
durmuş ve eserleriyle de katkıda bulunmuştur. süreçte değişimi ve dönüşümü üzerine
Beyânü’s-sınâʿât dışında Takvîmü’l-edviye değerlendirme yapmak da mümkündür.

33