Page 38 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

mevzu sadece renklendirme ve birleştirmeden ateş = sıcak + kuru + cevher
ibaret değildir. Hubeyş Tiflîsî’nin kendi toprak = soğuk + kuru + cevher
ifadeleriyle: hava= sıcak + ıslak + cevher
su= soğuk + ıslak + cevher
“Bazı işlemler ve uygulamalar vardır ki,
bunlar yazmak, okumak ve dostluk kurmak Câbir sisteminde ilk niteliksel tabiatların ve
ile ilgilidir. Bu kitapta bunları anlattım. unsurların varlığa çıkışını cevher ile mümkün
Deneyimlerimi aktardım, çünkü çoğunu kabul eder. Câbir’in cevherinin mevzuya
bizzat denedim ve sınadım, fakat hiçbiri tam ihtiyacı yoktur: o ilk mevzudur. Elkimyacı
anlamıyla tutmadı. Bu yüzden anlaşıldı ki, bazı böylece cevheri madde ile özdeşleştirir.
şeyler ancak manevi güç ve inanç ile dostluğu Câbir’in cevheri bağımsız olarak vardır,
artırabilir ve muhabbeti çoğaltabilir. Önceki somuttur ve farklılaşmıştır ve kendinde
zamanlarda büyük bilginler ve ileri gelen cisimsel olmamasına rağmen -doğal dünya
kişiler bu yöntemlerin her birini deneyip test söz konusu olduğunda- görünürdür. Böylece
etmişler, ardından yazıya dökmüşlerdir.” cevher evrende, önce içinde bulunduğumuz
âlemi kuşatan aydınlatıcı ve en büyük felekte
Burada Hubeyş Tiflîsî elkimyanın manevi
boyutuna da dikkat çekmekte ve bu hususta gayri maddi olarak ortaya çıkar, daha sonra
seleflerinin ulaştığı marifete ulaşamadığını belirli bir form ve renk alarak maddeye
da açıkça ifade etmektedir. Yine Beyânü’s- dönüşür. Sonuç olarak asli varlık, gayri maddi
sınâʿât’ta bu sanatın temeli ve dayanağının mertebede basit bir cevher, maddi mertebede
iki unsur olduğunu söyler: Cisimler ilmi ise, birleşik, hareketli ve zaman ve mekânla
(ilm-i ecsâd) ve ruhlar ilmi (ilm-i ervâh). ilişkili (oluş ve dönüşüme tabi) halde bulunur.
“Ruhları ve cisimleri birleştirmek gerekir ki, l̇lk mertebede iken kuvve olarak nefs, fiil
bu sanatta bilgisiz ve aciz kalınmasın” der. halinde ise cisimdir. Böylece cisim bu duyulur
Burada anlatmak istediği Câbir’in “nitelikler olmayan ve akılla kavranabilen manevi özün
teorisi” gibi görünmektedir. Bu teoriye duyulur olana dönüşmüş şeklidir. Manevi
kısaca değinecek olursak; dört nitelik bütün cevher, nefs veya ruh; maddi cevher de
cisimlerin ilk basit elementleridir. Bunlar cisimdir (cismani cevher).
birleşmemiş varlıklardır (müfredât). Bunlardan Doğal dünyanın tüm nesneleri nihai olarak
ilk bileşik elementler (el-mürekkebât) – hava, niteliklerin cevhere bağlanmasından
su, toprak, ateş – meydana gelir. Sıcaklık doğmuştur. Var oluştaki çeşitlilik, niteliklerin
kurulukla bağlandığında ateş, nemlilikle cevhere bağlanma yollarının ve doğaların
bağlandığında hava; soğukluk nemlilikle niceliklerinin çeşitliliği ile sağlanır. Var oluşta
işlenirse su, kuruluk ile işlenirse toprak son aşamada Hubeyş Tiflîsî’nin de anlatmak
meydana gelir. Sıcaklık soğukluk ile asla istediği gibi maddi cevher, nefs (manevi
işlenemez. Câbir bunları bazen “ikinci cevher, ruh) ile birleşir. Maddi cevherin
elementler” (ʻanâsırsevânin) olarak adlandırır. tabiatlar arasında devinimini de onda bulunan
Spesifik olarak, niteliklerden ikisi cevher ile nefs sağlamaktadır. Câbir’e göre nefs, cevherin
birleşerek dört Empedoklesçi elementten cisimleri kuşatmasıyla konumlanan, kuşattığı
birini oluşturur. cisimleri dirilten ilahi bir cevherdir. Doğaların

36