Page 43 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı
P. 43
ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİ'NDE SİLAH TEKNOLOJİSİ:
HUBEYŞ TİFLÎSÎ’DEN
ÖĞRENDİKLERİMİZ
ENES GÜLLÜ
Savaş âletlerine dair tarihi araştırmalar birçok eserinden aşina olduğumuz Hubeyş
bilhassa Osmanlı öncesi dönem için, Tiflîsî ve onun Beyânü’s-sınâʿât’ı bu noktada
arkeolojik kazılarla ortaya çıkan nesneler, bahsi geçen araştırmacıların sunacağı
müze envanterlerinde toplanan eserler ve katkıların gerekliliğini meydana seren bir
kroniklerde yer alan anlatılar üzerinden örnektir. Bu isim zikredilen eserinde kesici
yürütülür. Acaba devleti oluşturan temel âletlerin geliştirilmesi ve savaş teknolojileri
birimlerden ordunun özsel niteliğine hakkında bize dönem içinden doğrudan
tekabül eden silahları anlamak için sadece bilgiler sunarak zamanda yaklaşık sekiz
bu kaynakların sunduğu verilere dayanmak yüz yıl öncesindeki malumatlara ulaşmak
yeterli midir? Başka bir soruyla dönemin bu için bir tünel daha açmaktadır. Hatta
konudaki bilgi toplamına ulaşmak yalnızca âletlerin imalat süreçleri ve yapım teknikleri
bu üç yolla mı mümkündür? üzerinden değerlendirilme isteği için bir
Teknoloji tarihi disiplininin temel çalışma tünelden ziyade başta zikredilen araştırma
sahalarından birisi de savaş âletleridir. yöntemlerine nispeten anayol sağlıyor
Ayrıca bu silahların üretimindeki denebilir.
hammaddelerin işlenmesi belirli kimyasal
proseslerin neticesinde gerçekleşir. Bu
bakımdan teknoloji tarihçileri kadar Müellif ve Kitap
kimya tarihçilerinin de alakasına ihtiyaç Tam künyesiyle Ebu’l-Fazl Hubeyş
hissedileceği söylenebilir. Dolayısıyla b.İbrâhim bin Muhammed el-
hem kimyasal süreçler hem mekanik Mütetabbib et-Tiflîsî Rusya, Türkiye,
prensipler içermesinden dolayı metinlere İran ve Azerbaycan’dan araştırmacıların
yaklaşmak bilim tarihi araştırmacılarının çalışmalarına konu olmakla beraber hayatı
yöntem ve envanter açısından katkılarını hakkındaki bazı bilgiler tartışmalıdır.
gerektirmektedir. Eserlerinin yazım tarihlerinden hareketle
Meselâ, Anadolu Selçuklu Devleti’nin genel anlamda varılan sonuç XII. yüzyılın
kudretli hükümdarı II. Kılıçarslan’ın (1155- ilk çeyreğinde doğduğu en etkin ve verimli
1192) ve çocuklarının maiyetinde bulunan dönemini bu yüzyılın ikinci yarısında
ve tıp, astronomi, astroloji bilimlerindeki geçirdiği ve XIII. yüzyılın ilk çeyreğinde
41
