Page 39 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

cevhere yerleşmesi 2 türlü gerçekleşir. Birinci tabiatında; altın, Güneş tabiatında; bakır,
durumda doğalar cevherle bir anda (defʻaten Venüs tabiatında; gümüş, Ay tabiatında;
vâhideten), tek seferde ve niceliksel olarak hârsînî, Merkür tabiatındadır.
dengede ilişkiye girer ve bu tanrıya ait Câbir’in Kitâbu İhrâc mâfi’l-kuvve ile’l-fiʻl
yaratımdır (birinci mîzân). İkinci durumda eserinde oluş (kevn) ve karışım (mizâc)
ise doğalar cevherle ancak ardışık adımlarla sonucunda metallerin oluşumu bahsinden
(defʻât), parça parça, belirli bir süre içinde haberdar olduğunu söylemek mümkündür.
birleştirildiğinde meydana gelen, dengede Başka bir deyişle Hubeyş Tiflîsî’nin
olmayan bir birleşmedir ki buna da ikincil elkimyasında Câbir b. Hayyân’ın izlerine
yaratım, sanat, kimya, tanrısal sanatı taklit sıklıkla rastlamaktayız. Eserde dikkati çeken
denir (ikinci mîzân). Elkimya alimi işte burada diğer bir yaklaşım da elkimyanın metafizik
devreye girer ve sanatını icra eder. kabulleri üzerinedir. “Deneyin yapıldığı
Hubeyş Tiflîsî kitabında metallerin zaman”, bugün modern kimyada kimyasal
tabiatlarından da bahseder. Altının tabiatı sürecin bir parçası olarak dikkate alınmazken
sıcak ve yumuşak, gümüşün soğuk ve eski kimyada temel bir bileşen olarak
yumuşak, kurşunun sıcak ve kuru, merkürün karşımıza çıkar. Hubeyş Tiflîsî eserinde buna
soğuk ve nemli, zernikin sıcak ve kuru, “ve devamında işlemin sağlıklı olabilmesi için her
kükürdün sıcak ve kurudur. Eserinde bunlarla bir adım doğru bir şekilde takip edilmelidir. İşlem
uygulanacak kimyasal işlemler ve terkipleri yapılmadan önce, doğru saat seçilmelidir. Eğer
anlatır. Elkimyacı tabiatı bir semboller kitabı başlama zamanı uygun değilse, işlem başarısız
olarak düşünürdü. Tabiî âlemde var olan her olur. Yani eğer başlama zamanında bir yanlışlık
şey, daha üst âlemdeki bir şeyin sembolüdür. yapılırsa, o zaman işin sonucu da her zaman
Sembol ve sembolize edilen arasında olumsuz olur” ifadeleriyle yer verir. Burada
metafizik bir bağlantı vardır. Gezegenlerle da elkimyanın metafizik öğelerinden biri
metallerin bağlantısı gibi. Simyadaki sembol karşımıza çıkmaktadır.
kavramı sırf alegori (temsili anlatım) ile de Elkimyadaki, Ay altı ve Ay üstü âlem
karıştırılmamalıdır. Gerçek sembolizmde arasındaki bu bağlantısallık, tabiî bir
birbirinden tabiat, zaman, mekân vb. nesnenin gerçekliğinin bilimsel ve matematik
özelliklerde farklılık gösteren nesneler, aynı bağlamıyla sınırlı olmadığı anlamına da gelir.
temel niteliğe sahip olabilirler. Böylece aynı Nesnelerin sembolik bilgisi hem mümkün
gerçekliğin muhtelif yansımaları ve tasvirleri hem de bilimsel bilgi kadar gerçektir. Bu
olarak açığa çıkarlar. Bu nedenle altın sebeple simyanın alegorik, rumuzlu dilinin,
Güneşi, gümüş Ayı temsil eder ve aynı öze simyacılar tarafından sadece metinlerin
sahiptir. Her ikisi de aynı kozmik gerçekliğin herkes tarafından anlaşılmaması için
sembolleridir. Hubeyş Tiflîsî’nin kimyasında kullanıldığını söylemek eksik olabilir. Hem
da tabiî ve üst âlem arasında böyle bir bağlantı elkimya metinlerini anlayabilmek için hem
dikkati çeker. Yine Beyânü’s-sınâʿât’da 7 adet de elkimyacının nesnelerinin metafiziksel
cesedin tabiatları gezegenlerin keyfiyetleriyle gerçekliğine vakıf olabilmemiz için elkimyanın
eşleştirilir: Kurşun (usrub), Satürn tabiatında; sembolik, rumuzlu dilinin de aydınlatılması
kalay, Jüpiter tabiatında; demir, Mars

37