Page 69 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

BİLGE VEZİR NECMEDDİN EN-NAHCUVÂNÎ’NİN
SULTAN KEYKUBAD’A İTHAF ETTİĞİ

BİR TIP KİTABI ÜZERİNE

EŞREF ALTAŞ

Bu makale Dârülmülk’te vezirlik yapmış bir vefat etmiştir. Bununla birlikte Nahcuvânî’nin
kadı, bilge ve tabibin hayatını ve I. Alâeddin doğrudan Râzî’den ya da onun öğrencilerinden
Keykubad’a ithaf ettiği bir tıp kitabının eğitim alıp almadığına dair kesin bir bilgi
hikâyesini anlatmaktadır. Anadolu’nun bin yoktur. Eserlerinden hareketle, onun İbn
yıllık Türk tarihinde, henüz hayatı yazılmamış Sînâ ve Râzî eliyle ortaya çıkan yenilenme
bir âlim-vezirin ve onun henüz tanıtılmamış döneminin ilmî paradigmasına mensup bir
bir tıp kitabının varlığı, düşünce tarihimizde âlim olduğunu söylemek mümkündür.
kat edilmesi gereken uzun yolu gözler önüne Nahcuvânî’nin fıkıh, mantık, felsefe ve tıp
sermektedir. Bu âlim-vezir devrinin yazarları alanlarındaki eserleri göz önüne alındığında,
tarafından “bilginlerin bilgini, her ilimde onun bu geleneğe mensubiyeti daha tutarlı
engin bir deniz, parlak bir lamba, bereketli bir bir şekilde savunulabilir. Nahcuvânî, Râzî’nin
bulut” olarak tanımlanan Necmeddin Ahmed el-Mahsûl’u üzerine yazdığı Telhîsu’l-Mahsûl
b. Ebîbekir b. Muhammed en-Nahcuvânî’dir adlı eseriyle fıkıh literatüründe önemli bir
(ö. 651/1253). Derin bilgisi ve adaletli yönetimi iz bırakmıştır. Karafî, Şemseddin İsfahânî,
nedeniyle kendisine “devrin Aristosu” ve İsnevî ve Tâceddin Sübkî gibi fıkıh âlimleri bu
“ikinci Büzürgmihr” unvanları verilmiştir.
eserden nakiller yapmışlardır. Nahcuvânî, felsefe
Nahcuvânî Selçuklu yurdu olan Nahcivan’da alanında İbn Sînâ’nın el-İşârât, eş-Şifâ ve en-Necât
doğdu. XII. ve XIII. yüzyıllarda, adlı eserlerini eleştiren geniş bir eser kaleme
Azerbaycan’ın Nahcivan, Beylekan, almıştır (Nakzukavâidi’l-İşârât ve keşfutemvîhi’s-
Urmiye, Meraga, Merend, Hoy ve Zencan Şifâ ve’n-Necât). Ardından, bu eserinin ana
gibi şehirlerinde Selçuklular tarafından önermelerini içeren daha özet bir çalışma olarak
kurulan medreseler fıkıh eğitim merkezleri Lubâbu’l-mantıkvehulasâtu’l-hikme adlı eserini telif
haline gelmişti. Bu medreseler hem Büyük etmiştir. Onun, bu iki eserin özünü oluşturan ve
Selçukluların hem daha sonra Anadolu öğrencilerin felsefe eleştirisi üzerine çalışmalar
Selçuklularının bürokrat ihtiyaçlarını yapabileceği Zubdetu’n-Nakz ve lubâbu’l-keşf adlı
karşılamıştır. Nahcuvânî de eğitimini bu üçüncü bir eseri daha bulunmaktadır. Hûnecî
medreselerde almıştır. Nahcuvânî Râzî’nin ve İbn Kemmûne gibi isimler bu eserler üzerine
Azerbaycan şehirlerinden gelen çok sayıdaki çeşitli çalışmalar yapmış ve Nahcuvânî’nin
öğrencisiyle hemşehri ve çağdaştır. Onlar görüşlerini eleştirmiştir. Nahcuvânî’nin İbn
gibi Râzî’nin eserleri üzerine şerhler yazmış Sînâ - Râzî tıp geleneğindeki katkıları ise aşağıda
ve onlar gibi hicri VII. yüzyılın ortalarında tartışılacaktır.

67