Page 23 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

bitirme tezi kabul edilebilecek, Fahreddin gibi önemli isimlere hocalık eden, hemen
Râzî’nin el-Muhassal’ı ile Nasîruddin her alanda eser veren, Mehmed Birgivî’nin
Tûsî’nin bu esere yazdığı Telhîs’den hareketle et-Tarîkatu’l-Muhammediyye adlı kitabına el-
Lubâbu’l-Muhassal fî usûli’d-dîn adlı kelam Berîkatu’l-Mahmûdiyye adlı önemli bir Şerh
eserini hazırlamıştır. kaleme alan, Mecelle-i ahkâm-ı adliyye’nin
külli kaidelerinin kaynaklarından biri olan
Her ne kadar idrak ve inşa edici zihniyetinin
bahusus 1200-1400 arası faal olduğu Mecâmiʻul-hakâik adlı bir eser telif eden,
söylense de Osmanlı tarihi boyunca, Bâyezîd mantık sahasında Arâisu’l-enzâr’ı yazan, hem
Konevî (ö. 1575), Hâmid Konevî (ö. 1687), âlim hem ârif, mantıkçı, muhaddis, müfessir
İsmail Konevî (ö. 1781), Halîl Konevî (ö. ve mutasavvıf Ebû Saîd Hâdimî (ö. 1762)
1809) ve Abdullah Şükrî Konevî (ö. 1857 de, XVIII. yüzyılda Konya’yı temsil eden
civ.) gibi Konya’dan hemen her alanda pek önemli bir isimdir.
çok ad yetişti. Yer yer bu isimler alanlarında
çığır açıcı veya öncü isimler oldular. Hiç
şüphesiz bu nokta farklı araştırmaların Sayın hocam çok teşekkür ederiz. Son
ve çalışmaların, dolayısıyla yayınların olarak eklemek istediğiniz bir husus
konusudur. Yine de birkaç örnek vermek var mıdır?
gerekirse, mesela, Şeyh Vefâ diye tanınan Ben teşekkür ederim. Söyleşiyi, 21 yıl önce
Muslihuddin Mustafa b. Ahmed el-Konevî Anlayış dergisinde kaleme aldığım ‘Konya’
(ö. 1491), tasavvufî etkisi yanında, Osmanlı konulu bir yazımın başlangıç cümleleriyle
Ülkesi’nde uzun yıllar yaygın olarak sonlandırabiliriz: “Konya... Oğuzların ilk
kullanılan Ruznâme-i Şeyh Vefâ adlı bir devr-i hakiki sükûnete kavuştuğu şehir. Bursa’ya
dâim takvimi hazırladı. Muhammed Konevî varan menzil, İstanbul’a akan ırmak. Davud
(ö. 1524) ise daha çok sûfîlerin, şairlerin, Kayserî’nin su içtiği pınar, Molla Fenârî’nin
ordunun ve bürokrasinin taşıdığı Türkçe’yi feyz aldığı kaynak, Şeyh Gâlib’in mirî malı,
ilme, bahusus uygulamalı astronomiye, ilm-i Dede Efendi’nin nağmelerini devşirdiği
mîkât’a taşıdı. Böylece, Piri Reis, Seydî hayali. Uluğ Keykubad’ın karargâhı; akıl
Ali Reis, Mustafa Muvakkıt, İbn Kemâl, ve adaletin nizam-ı âleme dönüştüğü, bilgi
Kınalızâde, vb. eliyle başlayan XVI. yüzyılda ve eylemin buluştuğu ilk yer [idi]. Oğuzlar
nazari ilimlerdeki Türkçeleştirme hareketine ‘bağdaş kurup’ Konya’yı kurdular; çünkü
yön verdi. Ayrıca İslam temeddününde bir “şehir kurmak, bağdaş kurmaktı”. Bir
benzeri olmayan Mîzânu’l-kevâkib adlı eseri, meskende sakin olup sükûna varmaktı; iskân
yıldızlarla zaman hesabı cetvelleri ve yaklaşık olunup sükûnete ermekti.
çeyrek milyon kaydı içeren tabloları içerir. Yeni bir ‘varlık-bilgi-değer dizgesi’ inşası
Bu eser, astronomik tablolarla zamanı tespit için, dolayısıyla manevi bir sükûnete ermek
etme konusundaki, Osmanlı dönemindeki, için, Konya Masası’nı yeniden kurmalıyız.
en erken ve en önemli katkıyı temsil eder.

1701 yılında Konya’da doğan, İsmail
Gelenbevî ve İbrahim Gözübüyükzâde

21