Page 59 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 8. Sayı

karşımıza çıkmaktadır. Hubeyş kendisinin oldukça zengindir. Hubeyş’in üslubunun
de belirttiği üzere bu eserini tıpla ilgili belirgin özelliklerinden biri, Arapça
kitabı olan Kitâbu Sıhhati’l-ebdân’dan sonra kelimelerde tensiye kipinde kullanıma yer
kaleme almıştır. Kitap, Selçuklu Sultanı vermesidir. Ayrıca, İran’ın kuzeybatısında
II. Kılıçarslan b. Mesud için alfabetik bir kullanılan Azerbaycan Türkçesi kelimelerinin
şekilde derlenmiştir. Yazım tarihi kesin olarak varlığı esere yerel bir renk katmakta ve
bilinmemekle birlikte, çoğu araştırmacı onu dilbilimsel açıdan incelemeye değer
eserin hicri 559-588 yılları arasında (II. Kılıç kılmaktadır.
Arslan’ın saltanat dönemi) tamamlandığını Kâmilu’t-ta‘bîr, sonraki rüya tabiri alanında
düşünmektedir. Ancak, Muhammed Emin büyük bir ilgiyle karşılanmıştır. Kâmilu’t-
Riyâhî eserin hicri 551-558 yılları arasında taʿbîr’in gerek nüshalarının ve baskısının
yazıldığını ileri sürer. Yine de Kamilu’t-ta‘bîr çokluğu gerekse Türkçe’ye beş ayrı
hicri 566’dan sonra yazılmış olmalıdır. Çünkü tercümesinin yapılmış olması onun çok
eserde, Müstevfî’nin Nuzhetu’l-kulûb adlı beğenildiğini gösterir bir kanıttır. Ayrıca
eserinde belirttiği üzere, II. Kılıçarslan b. İsmail b. Nizamü’l-Mülk Eberkûhî, Ta’bir-i
Mesud tarafından aynı yıl inşa edilen Aksaray Sultânî adlı eserinde Hubeyş’in çalışmasını
şehrine atıfta bulunulmaktadır. Eserden eleştirel bir bakışla değerlendirmiştir.
de anlaşılacağı üzere Hubeyş’in kendisi bir
yorumcu değildir. Bu nedenle kitabı çeşitli
kaynaklardan yaptığı bir derlemedir. Bu Kâmilu’t-Ta’bîr’de Rüya Teorisi
hususta Hubeyş’in faydalandığı kaynaklar
arasında Danyal’ın Kitâbu’l-Usûl’ü, Câfer-i Hubeyş, bir yorumcu olmasa da Kâmil’de
Sadık’a nisbet edilen Kitâbu’t-Taksîm’i, İbrâhim derleme yaptığı kaynaklardan hareketle
el-Kirmânî’nin Kitâb-ı Dustûr’u, Câbir el- ve tıbbî bilgisi ile rüya ve rüya yorumunun
Mağribî’nin Kitâbu’l-İrşâd’ı, İbn Sîrîn’in kendine göre bir teorisini oluşturmaya
Kitâbu’l-Cevâmiʿi, İsmâil b. Eş‘âs’ın Kitâbu’t- çalışmıştır. Bu bağlamda rüyayı oluşturan
Taʿbîr’i, Abdüsselâm b. Hasan’ın Kenzü’r- sebepleri, rüyanın mahiyetini, rüya
rüʾye’l-Meʾmûnî’si, Abdûs’ün Kitâbü Beyâni’t- türlerini, rüyayı görenlerin tasnifini, rüya
taʿbîr’i gibi eserler yer alır. yorumculuğunun ana ilkelerini, yorumlarda
dikkat edilmesi gereken noktaları ele
Kamilü’t-ta‘bîr’in içeriği iki genel kısım alır. Rüyada görülen nesnelerin imlediği
olarak düzenlenmiştir. Birinci kısım, on hakikatlerin çözümlenmesinde kaynaklardaki
altı bölümden oluşur ve rüyaların mahiyeti, bilgileri alfabetik bir yöntem izleyerek
çeşitleri ve tabir kuralları gibi genel konuları naklederek rüya yorumunu merak eden
ele alır. İkinci kısımda ise Hubeyş, rüya okurlara kolaylık sunar. Bu husustaki teorisi
konuları ve sembollerini alfabetik sıraya genel olarak dinî-şer’î teorinin devamı gibidir.
göre düzenler. Müellifin diğer eserleri gibi, Ancak bütünüyle felsefî-tıbbî teoriden de
Kamilu’t-ta‘bîr’i de sade ve açık bir dille, bağımsız bir yol izlememektedir. Öte yandan
kendi ifadesiyle “sade Farsça” ile kaleme Hubeyş’in rüya teorisinde hemen hemen
alınmıştır. Eser, hicri V. ve VI. yüzyıllara hiç tasavvufî öge yer almaz. Hubeyş, İbnü’l-
ait temsili kelime dağarcığı bakımından Arabî ile çağdaş olmakla beraber muhtemelen

57